Αιθουσαίο σύστημα: Η σχέση μας με τη βαρύτητα

“Η σχέση μας με τη βαρύτητα προηγείται της σχέσης μας με τη μητέρα μας” σύμφωνα με την A. Jean Ayres, Αμερικανίδα εργοθεραπεύτρια που εμπνεύστηκε τη θεωρία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης και αφιέρωσε τη ζωή της στην έρευνα των νευροβιολογικών λειτουργιών και της διαδικασίας μάθησης του εγκεφάλου.

Ακριβώς αυτήν την σχέση μας με την βαρύτητα ανά πάσα στιγμή την γνωρίζουμε χάρη σε ένα αισθητηριακό σύστημα, παρόμοιο με το ακουστικό ή το οπτικό, που ονομάζεται αιθουσαίο σύστημα. Βρίσκεται στο εσωτερικό αυτί και μας βοηθά να καταλάβουμε τη θέση μας στον χώρο, από τη θέση στην οποία βρίσκεται το κεφάλι μας. Έτσι ξέρουμε λοιπόν αν στεκόμαστε όρθια ή ανάποδα, ακόμα και αν δεν έχουμε τα μάτια μας ανοικτά! Επίσης αν είμαστε ακίνητοι ή αν κινούμαστε, προς ποια κατεύθυνση και με τι ταχύτητα.

Ας δούμε μερικές ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το αιθουσαίο σύστημα:

Έχει πολύ σημαντικό ρυθμιστικό ρόλο σε σχέση με τα υπόλοιπα αισθητηριακά συστήματα (πχ απτικό, οπτικό, ακουστικό) και η σωστή λειτουργία του είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή ερμηνεία των ερεθισμάτων που λαμβάνουμε από εκείνα.
Τα παιδιά, τα πρώτα χρόνια της ζωής τους περνούν πολύ χρόνο αναπτύσσοντας τη σχέση τους με τη βαρύτητα. Η ασφάλεια ενάντια στη βαρύτητα είναι τόσο σημαντική για την ανάπτυξή τους, που ενστικτωδώς πειραματίζονται συνέχεια με το αιθουσαίο τους σύστημα, δοκιμάζοντας τα όριά τους. Σκαρφαλώνουν για να πηδήξουν από πολύ ψηλά, γυρνάνε συνεχώς γύρω από τον εαυτό τους, φέρνουν το σώμα τους σε “δύσκολες” θέσεις (κατακόρυφα, τούμπες κλπ).
Επηρεάζει τον μυικό τόνο και τη στάση του σώματός μας, δίνοντας συνεχώς εντολές στους μύες για το πόσο θα πρέπει να ενεργοποιούνται κάθε στιγμή για να διατηρήσουν το σώμα σε θέση ενάντια στη βαρύτητα.
Σταθεροποιεί το οπτικό πεδίο προσαρμόζοντας τη θέση των ματιών καθώς το κεφάλι και ο αυχένας κινούνται. Έτσι τα μάτια μπορούν να κοιτούν σταθερά κάτι μπροστά ενώ κινούμαστε. Η ικανότητα οπτικής εστίασης και γρήγορης οπτικής σάρωσης (όπως για παράδειγμα όταν διαβάζουμε) συνδέεται άμεσα με την ωρίμανση του αιθουσαίου συστήματος). Συχνά παιδιά με δυσκολίες στην ανάγνωση παρουσιάζουν ελλιπή αιθουσαία επεξεργασία.
Συνδέεται με το ακουστικό σύστημα. Ανατομικά βρίσκονται πολύ κοντά, ωστόσο και λειτουργικά συχνά επικοινωνούν. Και τα δύο συστήματα ανταποκρίνονται στη δόνηση. Κάθε φορά που ακούμε έναν ήχο ενεργοποιούνται οι υποδοχείς της βαρύτητας και κάθε φορά που κινούμαστε, ενεργοποιούνται οι ακουστικοί υποδοχείς. Δεν είναι τυχαίο που με το άκουσμα μουσικής αυθόρμητα κινούμαστε στον ρυθμό της!
Έρευνες έχουν δείξει ότι η αιθουσαία ενεργοποίηση μπορεί να αυξήσει την αυθόρμητη παραγωγή ήχων/ομιλίας, γεγονός που σημαίνει ότι η κίνηση βοηθά σημαντικά παιδιά με καθυστέρηση στην ανάπτυξη ομιλίας.
Βοηθά την ρύθμιση της εγρήγορσής μας. Η αργή, ρυθμική κίνηση του σώματός μας (και κατ’ επέκταση του αιθουσαίου) μας χαλαρώνει, ενώ αντίθετα η γρήγορη, άρρυθμη κίνηση μας ενεργοποιεί.
Όποιος έχει νιώσει ναυτία στο αυτοκίνητο ή στο καράβι, τότε έχει βιώσει την επίδραση της υπερβολικής λειτουργίας του αιθουσαίου στο πεπτικό σύστημα. Να κάτι ακόμα που συνδέεται μαζί του!
Δουλεύει 24 ώρες το 24ωρο, αφού η έλξη της βαρύτητας υπάρχει πάντα και επηρεάζει καθετί που κάνουμε. Επομένως είναι υψίστης σημασίας να λειτουργεί ομαλά…

Το παιδί αναπτύσσει το αιθουσαίο του σύστημα όταν...

Χοροπηδά όρθιο στο τραμπολίνο ή καθιστό σε μια μεγάλη μπάλα
Κουνιέται γρήγορα ή αργά σε κούνιες όλων των τύπων (μπρος/πίσω ή σε στροφές)
Σκαρφαλώνει
Κάνει ποδήλατο ή πατίνι
Στέκεται ανάποδα κρεμασμένο από μπάρα/από την αγκαλιά μας/από την άκρη του καναπέ (φέρνει το κεφάλι προς τα κάτω)
Κάνει αλογάκι ή κάθεται σε κουνιστή καρέκλα
Κάνει τσουλήθρα ή τραμπάλα ή γύρω-γύρω-όλοι στην παιδική χαρά
Τρέχει/περπατά, ειδικά σε ανώμαλες ή ασταθείς επιφάνειες (πχ στρώμα νερού, άμμος)

Ανησυχητικές ενδείξεις πιθανής μη φυσιολογικής λειτουργίας του αιθουσαίου συστήματος:

Το παιδί…

Φοβάται τα ύψη ή δραστηριότητες στις οποίες τα πόδια χάνουν την επαφή με το έδαφος
Αποφεύγει τον εξοπλισμό στην παιδική χαρά (κούνια, τσουλήθρα κλπ)
Ζαλίζεται εύκολα (πχ στο αυτοκίνητο, σε ασανσέρ, σε κυλιόμενες σκάλες) ή αντίθετα φαίνεται να μην ζαλίζεται ποτέ (ούτε όταν θα έπρεπε!)
Δεν πηδά εύκολα από μικρό ύψος ή επιτόπου, αποφεύγει τις τούμπες
Δεν υπολογίζει σωστά τον χώρο/τις αποστάσεις
Έχει φτωχές δεξιότητες ισορροπίας
Κινείται “μονοκόμματα”, αποφεύγοντας να σκύψει το κεφάλι προς το έδαφος (έχει συνήθως το κεφάλι σε σταθερή όρθια θέση σε οποιαδήποτε κίνηση)
Βρίσκεται σε συνεχή κίνηση ή είναι ασυνήθιστα ληθαργικό ή παρουσιάζει και τις δύο αυτές καταστάσεις μέσα στη μέρα (ασυνήθιστα επίπεδα εγρήγορσης/ενέργειας)

Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να πειραματιστούν με τα όρια των κινητικών τους ικανοτήτων, γιατί έτσι βάζουν μια καλή βάση για την ανάπτυξη πολλών άλλων δεξιοτήτων. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε υπάρχοντες φόβους και αδυναμίες με σεβασμό στο παιδί.
Αν εντοπίζετε δυσκολίες στο παιδί ή έχετε κάποιους προβληματισμούς, καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε έναν εργοθεραπευτή με εκπαίδευση στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωση.